ყოველწლიურად ყაზახი ხალხი ჭამს 315 ათას ტონაზე მეტ მჟავე კომბოსტოს. ბოლო წლებში ამ პროდუქტის ფასი მკვეთრად გაიზარდა. მაგალითად, გასულ წელს, 2022 წელს, ბოსტნეულს შორის, აკულას ხახვის ფასმა პიკს მიაღწია. ამით ძალიან გაკვირვებულებმა მაღაზიაში არსებული ფასი გადაიღეს და სოციალურ ქსელში გაავრცელეს. საბოლოოდ, ეს აიძულა გასულ ზაფხულს სოფლის მეურნეობის მინისტრმა ეღიარებინა.
„აუცილებელია პროდუქციის მოცულობა, არ არის დეფიციტი შიდა ბაზარზე. მიუხედავად ამისა, ფასები გაიზარდა შაქარსა და ბოსტნეულზე. მცენარეულ პროდუქტებს შორის ხახვი გაძვირდა. ამასთან დაკავშირებით მინდა აღვნიშნო, რომ შიდა ბაზარზე ხახვის საკმარისი მარაგია. ასე რომ, თუ ყოველთვიური მოთხოვნა 25.9 ათასი ტონაა, ხახვის მარაგი ქვეყანაში 34.4 ათასი ტონაა“, - განაცხადა იერბოლ კარაშუკეევმა.
მინისტრის თქმით, ახალი ადრეული ხახვი იკრიფება ყოველწლიურად, ივნისიდან. მისი მოცულობა აღემატება დაახლოებით 90 ათას ტონას.
შეიძლება სასაცილოდ ჟღერდეს, მაგრამ ხელისუფლების დამოკიდებულება ხახვის მიმართ განსხვავებულია. როგორც ჩანს, სხვა ბოსტნეული ერთი ბორცვია, ხახვი ერთი ბორცვია. პანდემიის წლებში, მაგალითად, მისი ექსპორტი კვოტებით იყო შეზღუდული. ფერმერებს და მოვაჭრეებს, რომელთაც სურდათ მისი გაყიდვა საზღვარგარეთ, უნდა მიეღოთ ფიტოსანიტარული სერტიფიკატი ჟუას ექსპორტისთვის.
„ხახვის ექსპორტის მსურველებს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს აგროინდუსტრიულ კომპლექსში სახელმწიფო საინსპექციო კომიტეტის რეგიონალური და რაიონული ტერიტორიული სამმართველოებიდან ფიტოსანიტარიული სერტიფიკატების აღება შეეძლებათ. ფიტოსანიტარიული სერტიფიკატების გაცემას 5 სამუშაო დღე სჭირდება, საკარანტინო სერტიფიკატების გაცემა – 3 სამუშაო დღე“, - აცხადებენ სოფლის მეურნეობის სამინისტროში.
გასულ წელს ხახვის ექსპორტის სრულად დაბლოკვის საკითხის განხილვა დაიწყო. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ხელმძღვანელმა ღიად განაცხადა, რომ სამინისტრო ამ საკითხს მხარს არ უჭერს.
ეროვნული სტატისტიკის ბიუროს მონაცემებით, 2022 წელს ყაზახეთის აგრარულებმა 1.1 მილიონ ტონაზე მეტი ჟუ შეაგროვეს. ჰექტარზე მოსავლიანობამ 458.8 ცენტალი შეადგინა. სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ დაარწმუნა, რომ ეს მოცულობა „სრულად აკმაყოფილებს შიდა ბაზრის საჭიროებებს“. ეს გამოწვეულია იმით, რომ ყოველწლიურად ყაზახეთები ამ მოცულობაზე 3-ჯერ ნაკლებს, საშუალოდ 315 ათას ტონა საკვებს ჭამენ.
თუმცა, ახალი წლის დასაწყისში, გასულ კვირას, მთავრობაში არსებულმა უწყებათაშორისმა კომისიამ ყაზახეთიდან ხახვის ექსპორტი შეაჩერა. კერძოდ, საგარეო სავაჭრო პოლიტიკისა და ეკონომიკურ ორგანიზაციებში მონაწილეობის უწყებათაშორისმა კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება ხახვის ექსპორტის 3 თვით აკრძალვის შესახებ. ეს კეთდება "ყაზახეთიდან ხახვის მასობრივი ექსპორტის თავიდან ასაცილებლად და მისი ფასების სტაბილიზაციისთვის".
„მესამე ქვეყნებიდან ყაზახეთის ხახვზე მოთხოვნის ზრდა გამოწვეული იყო სტიქიური უბედურებებით პაკისტანში, რომელიც ხახვის ერთ-ერთი უმსხვილესი მწარმოებელია აზიასა და მსოფლიოში. ამ ქვეყანაში წყალდიდობამ გამოიწვია ხახვის ფასის ზრდა მსოფლიოს, მათ შორის ჩვენს ქვეყანაშიც. ყაზახეთის სამხრეთ რეგიონებში, ისევე როგორც უზბეკეთში, პროდუქციის გაყინვა მძიმე ყინვებში არის დამატებითი ტვირთი მის ღირებულებაზე. შედეგად, ხახვის ძირითადი მწარმოებლები ახლა აქტიურად ახორციელებენ ყაზახური პროდუქციის იმპორტს, იტყობინება სოფლის მეურნეობის სამინისტრო.
სააგენტომ, აკიმატის მონაცემებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ დღეს ქვეყანაში ხახვის დადასტურებული მარაგი 152.4 ათასი ტონაა. გამოდის, რომ ეს გასული წლის მთლიანი მოსავლის მხოლოდ 14%-ია. მაგრამ ეს მოცულობაც საკმარისია ახალი პროდუქტის მოსავლის აღებამდე, ირწმუნებიან სამინისტროში.
და შემოღებულმა საექსპორტო ბარიერმა თავიდან უნდა აიცილოს ყაზახეთიდან ხახვის ექსპორტის რისკები. ყაზახ ჟუას ჩრდილოელი მეზობელიც უყურებს.
„აღსანიშნავია, რომ ყაზახეთში ხახვის საბითუმო ფასი კილოგრამზე 150-170 ტენგეა, მეზობელ რუსეთსა და უზბეკეთში ფასი 240 ტენგეს აღწევს. გარდა ამისა, Qaztrade-ის ცნობით, უზბეკეთმა და ტაჯიკეთმა თავიანთ ქვეყნებში ხახვის ექსპორტზე შეზღუდვები დააწესეს. მთავრობა ყურადღებით დააკვირდება ქვეყანაში და მსოფლიოში არსებულ ვითარებას, რათა დროულად მოიხსნას ყველა შეზღუდვა, რათა უახლოეს მომავალში გამოსწორდეს ბაზრის მდგომარეობა“, - განმარტავენ სოფლის მეურნეობის სამინისტროში.
სამინისტრომ აღნიშნა, რომ მიიღება ზომები ხახვის ექსპორტის აკრძალვის უარყოფითი შედეგების შესამცირებლად იმ ფერმერებისთვის, რომლებიც გეგმავენ გასული წლის მდიდარი მოსავლის ნაწილის მეზობლებისთვის მიყიდვას და შემოსავლის დაკარგვას. მაგრამ ძნელია მისგან ბევრი შემოსავლის მიღება: მთავრობამ დაიწყო მათგან ხახვის ყიდვა სოციალური და სამეწარმეო კორპორაციების მეშვეობით სტაბილიზაციის ფონდებში, ასევე სავაჭრო ქსელების საშუალებით, მიმოქცევის სქემით. რა ფასად მიიღებენ მას, არ დაზუსტებულა. ალბათ დაახლოებით 150 ტენგე.
მაგალითად, 2022 წელს სამინისტრომ თურქესტანისა და ჟამბილის რეგიონების აკიმატებთან ერთად, სადაც ფართოდ არის გავრცელებული „ხახვის პლანტაციები“, მუშაობდა კონტრაქტების გაფორმებაზე ხახვის მწარმოებლებსა და სხვა რეგიონებისა და ქალაქების აკიმატებს შორის. შემდეგ, მოლაპარაკებების შედეგად, ყოველი კილოგრამი ხახვის გასაყიდი ფასი 220 ტენგედან 110 ტენგემდე შემცირდა.
შემდეგი აკრძალვა ბიზნესმა ტკივილით, კვნესით მიიღო. მათი თქმით, 70 ათასი ტონა ყაზახური ნაგვის ურნა ლპება. „მეწარმეთა ეროვნული პალატის „ატამეკენის“ ცნობით, დასავლეთ ყაზახეთის მეწარმეებმა მხარი დაუჭირეს ხელისუფლების ინიციატივას ნაწილობრივ და გამოთქვეს წინააღმდეგობა აკრძალვის მიმართ.
„აკრძალვა მინიმუმ 2023 წლის აპრილის ბოლომდე გაგრძელდება. ამ დრომდე ქვეყანაში მხოლოდ 80 ათას ტონაზე მეტი ხახვი მოიხმარება. 70 ათასი ტონა კი ტყუილად ლპება, არავის სჭირდება. ფერმერებს საზღვარგარეთ გატანის ნაცვლად მისი ნაგავში გადაყრა მოუწევთ. იმის გამო, რომ გასათვალისწინებელია, რომ ამ ტიპის ბოსტნეულის შენარჩუნება მაისამდე ძალიან რთულია: როდესაც გაზაფხული მოვა, ისინი იწყებენ ყლორტს. ეს პრობლემა განსაკუთრებით მწვავდება სამხრეთში. 15 აპრილიდან 1 მაისამდე ჩრდილოეთ რეგიონებში ახალი წლის ახალი მოსავლის აღება იწყება. მერე როგორ გადასცემენ ჩვენი პროდუქციის მწარმოებლები ძველ პროდუქტს?“ - წუხს ფერმა „ახალი სამყაროს“ ხელმძღვანელი ანატოლი კანი.
კოლეგების აზრის გამოთქმისას მეწარმე სთავაზობს ექსპორტის აკრძალვის 20 მარტამდე შეზღუდვას. მაშინ, ერთი მხრივ, ქვეყანაში ჟუას დეფიციტი არ იქნება და მისი ფასი მკვეთრად არ გაიზრდება. სამაგიეროდ, მწარმოებლებს მარტის ბოლოდან აპრილის შუა რიცხვებამდე ექნებათ დრო, რომ შარშანდელი მარცვლეული საზღვარგარეთ გაყიდონ, სანამ ყველას ტუჩები ახალ პროდუქტს შეეხო.
ამასთან, ბიზნესი 30 წლის 40 აპრილამდე ქვეყნიდან ხახვის ექსპორტისთვის კილოგრამზე 10-2023 ტენგეს საექსპორტო გადასახადების დაწესებას შესთავაზა. ბაჟიდან შემოსული თანხა სოციალურ და სამეწარმეო კორპორაციებს მოხმარდეს. მათ შეეძლებათ იგივე სახსრები გამოიყენონ ახალი მარცვლეულის შემდგომი შესყიდვისთვის ბიზნესიდან სტაბილიზაციის ფონდებში.
„ამის წყალობით, ყაზახეთი შეძლებს ჟუას ფასის შენარჩუნებას. და მწარმოებლები ახერხებენ შარშანდელი მარცვლეულის ყიდვას გაფუჭების გარეშე, რბილად ინარჩუნებენ მას. გარდა ამისა, მოვალეობისგან მიღებული შემოსავლები მიმართული იქნება შიდა ფერმერების მხარდასაჭერად“, - განაცხადა ანატოლი კანმა.
მაგრამ საგარეო სავაჭრო პოლიტიკისა და ეკონომიკურ ორგანიზაციებში მონაწილეობის უწყებათაშორისმა კომისიამ ეს წინადადება ჯერ არ განიხილა.
ზოგადად, ტაჯიკური ხახვი წინ დატბორავს ყაზახეთს. QazTrade-ის გენერალურმა დირექტორმა ნურალი ბუკეიხანოვმა განაცხადა, რომ მათ ხელი მოაწერეს ხელშეკრულებას ტაჯიკეთთან ყაზახეთისთვის 6 ათასი ტონა ადრეული მარცვლეულის მიწოდებაზე.
„არასეზონურ პერიოდში ჩვენ ხელი მოვაწერეთ ხელშეკრულებას ქვეყანაში 6 ათასი ტონა ადრე მწიფე კენკრის გარანტირებული მიწოდების შესახებ. ტაჯიკეთმა მხარემ ასევე შემოგვთავაზა ტარიფის ფასდაკლება ადგილობრივი რკინიგზის მიერ პროდუქციის ტრანსპორტირებაზე. პარალელურად, მუშავდება ტაჯიკეთიდან ყაზახეთში სოფლის მეურნეობის პროდუქციის დამატებითი მოცულობის მიწოდება“, - განაცხადა ნურალი ბუკეიხანოვმა.
ტაჯიკური სოფლის მეურნეობის მწარმოებლები დაჰპირდნენ, რომ უზრუნველყოფენ მათი პროდუქციის ხარისხს და დროულ მიწოდებას.
ვაჭრობისა და ინტეგრაციის სამინისტროს სავაჭრო პოლიტიკის განვითარების ცენტრის „QazTrade“-ის ცნობით, შეხვედრა ტაჯიკეთის ხატლონის რეგიონში მიმდინარე წლის აპრილის შუა რიცხვებში დაიწყება. მოსალოდნელია, რომ ტაჯიკური პროდუქცია ყაზახეთის დახლებზე აპრილის ბოლოს - მაისის დასაწყისში გამოჩნდება.
წყარო: https://inbusiness.kz