#მცენარეთაპათოლოგია #კულტურებისდაავადება #სოკოვანი ინფექცია #მდგრადი სოფლის მეურნეობა #ბიოლოგიური კონტროლი #რნმ ჩარევა #გენომის რედაქტირება
თეთრი წვერის დაავადება, გამოწვეული სოკოვანი პათოგენით Sclerotinia sclerotiorum, უმთავრეს საფრთხეს წარმოადგენს რამდენიმე კულტურისთვის, მათ შორის სოიოსთვის, კანოლასთვის, მზესუმზირისთვის და სალათის ფოთოლისთვის. დაავადება ხასიათდება მცენარის ღეროებზე, ფოთლებზე და ღეროებზე თეთრი ბამბის ზრდით, რაც საბოლოოდ იწვევს მათ გაფუჭებას და სიკვდილს. სოკო წარმოქმნის მკაცრ, შავ, გადარჩენის სტრუქტურებს, სახელწოდებით სკლეროტია, რომელიც შეიძლება დარჩეს ნიადაგში რამდენიმე წლის განმავლობაში, რაც ართულებს დაავადების მართვას.
განვითარება: Sclerotinia sclerotiorum აინფიცირებს მცენარეებს სპორების გათავისუფლებით, რომლებიც შეიძლება გადაიტანოს ქარის, წყლის ან მწერების მიერ. სპორები მცენარეში შედიან ბუნებრივი ღიობებით ან ჭრილობებით და თავს იკავებენ ქსოვილში. სოკო შემდეგ აწარმოებს ფერმენტებს, რომლებიც ანგრევს უჯრედის კედლებს, რაც იწვევს ტიპიური თეთრი ბამბის ზრდას. დაავადება შეიძლება სწრაფად გავრცელდეს ხელსაყრელ პირობებში, როგორიცაა მაღალი ტენიანობა, ზომიერი ტემპერატურა და სველი პირობები.
განვითარების შედეგები: თეთრი წვერის დაავადებამ შეიძლება გამოიწვიოს მნიშვნელოვანი მოსავლიანობის დაკარგვა დაზარალებულ კულტურებში, 10%-დან 100%-მდე, დამოკიდებულია ინფექციის სიმძიმისა და მოსავლის სტადიაზე. დაავადებამ ასევე შეიძლება გავლენა მოახდინოს პროდუქციის ხარისხზე და შეამციროს მისი საბაზრო ღირებულება. გარდა ამისა, სოკოს შეუძლია დააინფიციროს რამდენიმე სხვა მცენარეული სახეობა, რაც ართულებს მოსავლის როტაციას და დაავადების მართვას.
თეთრი წვერის დაავადების წინააღმდეგ საბრძოლველად შემუშავებულია რამდენიმე სტრატეგია, მათ შორის რეზისტენტული ჯიშების გამოყენება, კულტურული პრაქტიკა და ფუნგიციდები. თუმცა, ამ სტრატეგიებს აქვს შეზღუდვები და სოკოს განუვითარდა წინააღმდეგობა ზოგიერთი ხშირად გამოყენებული ფუნგიციდის მიმართ. აქედან გამომდინარე, საჭიროა დაავადების მართვის ინოვაციური და მდგრადი მიდგომები.
მკვლევარები იკვლევენ სხვადასხვა გზას, როგორიცაა ბიოლოგიური კონტროლი, რნმ-ის ჩარევა და გენომის რედაქტირება, სოკოვანი საფრთხის წინააღმდეგ საბრძოლველად. ბიოლოგიური კონტროლი გულისხმობს ბუნებრივად არსებული ორგანიზმების გამოყენებას, როგორიცაა ბაქტერიები, სოკოები და ვირუსები პათოგენის ზრდისა და გავრცელების ჩასახშობად. რნმ ჩარევა არის გენის გაჩუმების მექანიზმი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას პათოგენის გადარჩენისთვის აუცილებელი გენების ექსპრესიის დასათრგუნავად. გენომის რედაქტირება არის ინსტრუმენტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას პათოგენის გენომში სპეციფიკური მუტაციების შესატანად, რაც მას ნაკლებად ვირუსული გახდის.
Sclerotinia sclerotiorum-ით გამოწვეული თეთრი წვერის დაავადება მნიშვნელოვან საფრთხეს წარმოადგენს რამდენიმე მოსავლისთვის და მისი მართვა მრავალმხრივ მიდგომას მოითხოვს. ინოვაციური და მდგრადი სტრატეგიები, როგორიცაა ბიოლოგიური კონტროლი, რნმ-ის ჩარევა და გენომის რედაქტირება, გვთავაზობს პერსპექტიულ გადაწყვეტილებებს სოკოების საფრთხის წინააღმდეგ საბრძოლველად.